Όπως όλες τις δραστηριότητες και τις προεπετειακές των 200 χρόνων της Επανάστασης, τα περιοριστικά μέτρα της φετινής οδυνηρής άνοιξης, τις πήγαν πίσω. Η Αντιπεριφέρεια Φωκίδος ωστόσο δεν αδράνησε κι έφτασε στα χέρια μας μία καλοτυπωμένη, ευσύνοπτη και ταυτόχρονα περιεκτική έκδοση των Φίλων της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Άμφισσας για τον Μακρυγιάννη: χνάρια και μνήμες του περάσματός του απ’ το γενέθλιο τόπον· άρτι κυκλοφορηθείσα. Άνθρωποι που πολέμησαν και κουβαλούσαν βόλια και πληγές αγιάτρευτες στο κορμί τους, δεν σταμάτησαν κι όταν στεριώθηκε το κράτος, με το πάθος της εγγραμματοσύνης τα κατάφεραν να χαράξουν στο χαρτί μνήμη και πείρα, ζωής και καταλυτικών γεγονότων, είναι ελάχιστοι.

Ο Μακρυγιάννης δεν παύει να εκπέμπει και να τροφοδοτεί, να παραστέκει  και να ενισχύει διαρκώς και στις δυσκολίες των κακορίζικων καιρών μας. Μέσα απ’ τη σκέψη του αντιλαμβανόμαστε «πως η έννοια της εθνικής ανάπτυξης γι’ αυτόν υπήρξε συναρτημένη με το πρόβλημα της εκκαθάρισης της χώρας από τον ξένο έλεγχο και τις εξυπηρετικές γι’ αυτόν εσωτερικές καταστάσεις, δηλ. τη συνδεμένη μαζί του οικονομική ολιγαρχία» (Σπ. Ι. Ασδραχάς). Το βιβλίο είναι μία μελέτη της πολυκύμαντης ζωής του συμπατριώτη μας Στρατηγού, με εντοπισμό όσων απ’ αυτά που έγραψε σε ‘‘Απομνημονεύματα-Οράματα και Θάματα’’, πίνακες-Εικόνες, σχετίζονται με τον τόπο μας. Και είναι εντυπωσιακά: από το πρωτοπαλίκαρό του, τον Κατσόγια, καταγόμενο απ’ το Σερνικάκι και θαμμένο στους Μύλους του Αναπλιού, ως τον ψυχικά άρρωστο, ορφανό γιο συμπατριώτη και συμπολεμιστή του, που έστειλε και τον έγιανε η Παναγία της Τήνου.

Πολύ αξιοπρόσεκτη είναι κι η παρουσίαση - ανάλυση των δύο πινάκων-κάδρων Ζωγράφου -Μακρυγιάννη για το ‘‘Χάνι της Γραβιάς’’, καρποί έρευνας σε Γεννάδειο Βιβλιοθήκη και Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Απ’ τα όσα έχουν γραφτεί για το Μακρυγιάννη, επιλεγμένα έχουν μεταφερθεί στο βιβλίο, κυρίως απόψεις των Σεφέρη, Ελύτη, Γιώργου Θεοτοκά, Ζ. Λορεντζάτου, Ph. Sherrard και, πρωτίστως, του μεγάλου μας ιστορικού, Σπύρου Ασδραχά, που έχει απαράμιλλα συνδέσει το ξεκίνημα της μεγάλης και καταξιωμένης επιστημονικής του διαδρομής με τον Μακρυγιάννη!

Το βιβλίο των 105 σελίδων, σε καλαίσθητη έκδοση του ιστορικού οίκου Χάρη Τζο Πάτση, κοσμείται και από φωτογραφικό υλικό κι ένα έργο του πανοσιολ. αρχιμανδρίτη, ζωγράφου-αγιογράφου π. Αμφιλοχίου Καμίτση, επί τούτου συντεθειμένο. Ευχόμαστε στο μεν βιβλίο να πάει καλά και να παρουσιαστεί όπως του αξίζει, σε Αθήνα, Άμφισσα και αλλού, στους δε αξιέπαινους φορείς της πρωτοβουλίας έκδοσης, να συνεχίσουν γόνιμα και ανοδικά με τις αρχές που διέπνευσαν και το παρόν εγχείρημα.

Για ό,τι, σε τοπικό και παραέξω επίπεδο σχεδιαζόμενο επετειακά, έρχεται ο λόγος του Μακρυγιάννη παραινετικός κι ελεγκτικός, όταν και στην Επανάσταση μέσα, κάποιοι απέβλεπαν προεχόντως στην πολυτελή βόλεψή τους κι ο Στρατηγός συγκρούοταν με την ‘‘ιδεολογία της υποκατάστασης των οθωμανικών τοπικών αυθεντιών, απ’ τις αντίστοιχες αρματολικές, τους στρατιωτικούς φορείς του Αγώνα και με ανάλογες, επαχθείς για το λαό, πρακτικές. Ο Μακρυγιάννης αντετίθετο και συγκρούστηκε ξανά μαζί του∙ «ἐσύ κι ὁ Μαμούρης σου θά γίνης Μεμεταλῆς, ἐσύ, κι᾿ αὐτὸς Μπραΐμης· κ᾿ ἐμᾶς θὰ μᾶς πάρετε εἵλωτες! Νὰ τὴν χ.. τέτοια λευτεριά, ὁποῦ θὰ κάμω ἐγὼ ἐσένα πασιᾶ»’’(σ. 30). Ο αγώνας για εξουσία με λαϊκή νομιμοποίηση, ανθρώπινο πρόσωπο και προοδευτικά κοινωνικά προτάγματα δεν σταματά ποτέ...