Όλοι οι επισκέπτες του χωριού εφέτος, άκουσαν σίγουρα για το «Μονοπάτι των Νερόμυλων». Όσοι δε από αυτούς είχαν την περιέργεια να το επισκεφτούν, γνώρισαν σίγουρα μία μεγάλη έκπληξη. Περπάτησαν σε μία νέα διαδρομή ακριβώςστην καρδιά του χωριού, παράλληλα με τοκεντρικό ρέμα (το Αηλιόρεμα ή το ρέμα Μεγάλης Βρύσης) και απόλαυσαν τη φυσική ομορφιά του υδάτινου στοιχείου ενώ παράλληλα γνώρισαν τη θέση τριών νερόμυλων που λειτουργούσαν στο παρελθόν, εκμεταλλευόμενοι τα πλούσια χειμωνιάτικα νερά της ρεματιάς. Στο μονοπάτι μπαίνει κανείς είτε από την είσοδο που βρίσκεται σε μία παλιά πρόσβαση που υπήρχε προς το ρέμα (κάτω από το Λιβάδι) στο Κάτω Μαχαλά, είτε από την πάνω της Μεγάλης Βρύσης. Υπάρχει επίσης και μία ενδιάμεση πρόσβαση  που έγινε κοντά στην πλατεία (στο πάρκο Αλκιβιάδη δίπλα στο Λιβάδι), προκειμένου το μονοπάτι να είναι  ευκολότερα επισκέψιμο από περισσότερους επισκέπτες.

Σε όλη τη διαδρομή υπάρχουν τεμπέλες, κατευθυντήριες αλλά και ενημερωτικές προκειμένου να γνωρίζει ο επισκέπτης την ονομασία των τριών νερόμυλων από τους οποίους μπορεί να περάσει. Η πάνω είσοδος του μονοπατιού είναι στο σημείο που βρίσκεται το παλιό πέτρινο γεφύρι της μεγάλης βρύσης και είναι σκεπασμένο σήμερα από τον κοινοτικό δρόμο. Λίγο παρακάτω βρίσκεται ο Μύλος του Σφεντζούρη, που είναι ο νεότερος, ο περισσότερο γνωστός και ο καλύτερα διατηρημένος από τους τρεις. Ελάχιστοι μάλλον γνωρίζουν ότι τα νερά, από τον μύλο του Σφεντζούρη οδηγούνταν προς έναν άλλο (τέταρτο) μύλο, αυτόν του Σακαρέλλου, που βρισκόταν λίγο παρακάτω. Ακούσαμε ότι από τον μύλο αυτό δεν σώζονται ούτε τα χαλάσματα και για τον λόγο αυτό δεν έγινε κάποια προσπάθεια αποκάλυψής του. Βρέθηκε μόνο ένα μικρό τμήμα από το αυλάκι που κάποτε οδηγούσε τα νερά εκεί. Λίγο παρακάτω το μονοπάτι περνά με γεφυράκι στην αριστερή πλευρά της ρεματιάς και συνεχίζει να κατηφορίζει πλάι-πλάι με το νερό. Ένα ακόμα γεφυράκι χρειάστηκε να γίνει και στο πλατάνι που βρίσκεται κοντά στο υδραγωγείο του Δράκου,προκειμένου το μονοπάτι να βγει στον ασφάλτινο δρόμο.

Το κάτω τμήμα του μονοπατιού ξεκινά στην απέναντι πλευρά του δρόμου, με μία τσιμεντένια σκάλα που αποκαλύφθηκε δίπλα ακριβώς από τον κομμένο κορμό της πανύψηλης λεύκας που κάποτε χαρακτήριζε το πέρασμα αυτό της ρεματιάς. Η διαδρομή συνεχίζει αριστερά και παράλληλα με την ρεματιά μέχρι που φτάνει σε μία παλιά απότομη λίθινη σκάλα  που οδηγεί στα χαλάσματα του μύλου Γιαννακάκη. Καθαριζοντας τον μύλο διαπιστώθηκεπως σώζεται το τσιμεντένιο βαράρι (ή μυλοβάγενο), το κωνικό βαρέλι στο οποίο έπεφτε το νερό. Παλιά η πρόσβαση με τα μουλάρια στο νερόμυλο του Γιαννακάκη γινόταν από την κάτω πλευρά, το παλιό μονοπάτι όμως εκεί έχει καταστραφεί με τα χρόνια απότο ρέμα. Για το λόγο αυτό η νέα διαδρομή μετατοπίστηκε εσωτερικά.Κατηφορίζοντας φτάνουμε πάνω από τον μύλο του Παρεδροθόδωρου. Στο σημείο αυτό δημιουργήθηκε μία διασταύρωση προκειμένου ο επισκέπτης εάνθέλει να περάσει με ξύλινα γεφυράκια το ρέμα και να βγει στο πάρκο τουΑλκιβιάδη και από εκεί είτε να ανέβει τα σκαλιά του Λιβαδιού προς την πλατεία,είτε να πάρει το περιμετρικό της πλατείας μονοπάτι, κάτω από την μάντρα πουείχε κλείσει τα τελευταία χρόνια και επ’ ευκαιρίας διανοίχθηκε πάλι καιπλακοστρώθηκε.

Αν αντί προς την πλατεία, κατευθυνθεί ο επισκέπτης προς τον Κάτω Μαχαλά, περνά μπροστά από τα χαλάσματα του μύλου του Παρεδροθόδωρου και βλέπει το τσιμεντένιοβαράρι  που σώζεται. Διαπιστώσαμε πως παραμένει ανέπαφη και η κάτω αίθουσα του μύλου, το ζωριό (ή ζουριό) απ’ όπου έβγαινε τονερό, αλλά δεν είναι φυσικά επισκέψιμη. Συνεχίζοντας τον κατήφορο, ο επισκέπτης διασταυρώνει ξανά το ρέμα με 3 ξύλινα γεφυράκια σε μία περιοχή πολύ όμορφη, μέσα στο πράσινο αλλά που όμως χρειάζεται κάποια επέμβαση για την απομάκρυνση σκουπιδιών και την αποκατάσταση του αγωγού αποχέτευσης. Το μονοπάτι στη συνέχεια ακολουθεί  έναν παλιό τσιμενταύλακα και βγαίνει στο κάτωάκρο του στο δρόμο που οδηγεί από την πλατεία στον Κάτω Μαχαλά.

Το έργο της διάνοιξης, λόγω της φύσης του απαιτούσε εξειδίκευση στοτομέα διαμόρφωσης μονοπατιών. Για το λόγο αυτό ο Σύλλογος απευθύνθηκε σε μία καινοτόμα επιχείρηση με ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων γύρω από το βουνό, που την εκπροσωπεί Λουκάς Πρατίλας, Βοηθός Εκπαιδευτής Αναρρίχησης της Ελληνικής Ομοσπονδίας Ορειβασίας-Αναρρίχησης και Τεχνολόγος Πολιτικός Μηχανικός.  Η εμπειρία του κ. Πρατίλα στην δημιουργία διαδρομών βουνού αποδείχθηκε κρίσιμη για την καλή χάραξη του μονοπατιού, δεδομένου ότι επέμενε όχι απλώς σε μία παραρεμάτια διαδρομή, αλλά στην υποχρεωτική σύνδεση και των τριών μύλων προκειμένου να της δοθεί η ονομασία «Μονοπάτι Νερόμυλων».  Έτσι τέθηκε σανβασικός στόχος του έργου η διέλευση πλησίον του νερόμυλου Σφεντζούρη και των χαλασμάτων των νερόμυλων Γιαννακάκη και Παρεδροθόδωρου ώστε να αυτοί ενωθούν και η διαδρομή να αποκτήσει όχι μόνο φυσιολατρικό αλλά και πολιτιστικό χαρακτήρα. Η κάτω άκρη του έργου ορίστηκε στον Κάτω Μαχαλά, σε μία παλιά πρόσβαση που υπήρχε προς το ρέμα (κάτω από το Λιβάδι) και η πάνω στην Μεγάλη Βρύση. Επίσης επιθυμητό ήταν να δοθεί μία ακόμη ενδιάμεση πρόσβαση από την πλευρά της πλατείας προκειμένου το έργο να γίνει ευκολότερα και περισσότερο επισκέψιμο.  Εκτός όμως από την διάνοιξη,προβλέφθηκε επίσης και σήμανση ώστε η διαδρομή να γίνεται εύκολα αντιληπτή γιαόλους αλλά και να παρέχονται  κάποιες βασικές πληροφορίες. Οι πινακίδες έγιναν από ανθεκτικό ξύλο ιρόκο και τοποθετήθηκαν σε στύλους καστανιάς.


Προκειμένου να εξασφαλιστεί η σχετική αδειοδότηση από τον Δήμο Δωρίδας, ο Σύλλογος χρειάστηκε να κάνει από κοινού με τον Εκπρόσωπο τηςΚοινότητας, σχετική εισήγηση (30-06-2017) την οποία δημοσιεύσαμε σε προηγούμενο φύλο της εφημερίδας (ΑΦ 145). Στην εισήγηση παρουσιάστηκε το ιστορικό των προσπαθειών του Συλλόγου για την υλοποίηση του έργου, δόθηκε μία αναλυτική περιγραφή της διαδρομής, περιγράφηκαν οι αναγκαίες εργασίες και απαριθμήθηκαν τα οφέλη του έργου. Ο Δήμος Δωρίδας με την υπ. αριθ. 115/2017 απόφασή του, διατύπωσε άμεσα σχεδόν (04-07-2017) την σύμφωνη γνώμη του για τον καθορισμό και την σήμανση του παλαιού μονοπατιού στο κεντρικό ρέμα Κροκυλείου.

Στη συνέχεια ξεκίνησαν οι εργασίες διάνοιξης, με το έργο όμως να αποδεικνύεται δυσκολότερο απ’ ότι αναμενόταν, κυρίως λόγω της πυκνής βλάστησης αλλά και των πολλών σκουπιδιών που βρέθηκαν μέσα και παράπλευρα της κοίτης του ρέματος. Η σοβαρότερη όμως δυσκολία βρέθηκε δίπλα στο Λιβάδι, σημείο από το οποίο έγινε προσπάθεια να διανοιχθεί ξανά η παλαιά πρόσβαση προς τους μύλους του Παρεδροθόδωρου και του Γιαννακάκη. Στάθηκε όμως αδύνατο να εντοπιστεί το παλαιό μονοπάτι αφού βρέθηκε σκεπασμένο τόσο με παλιά μπάζα μιας γκρεμισμένης τουαλέτας (την χρησιμοποιούσε κάποτε η ντίσκο) όσο και με νεότερα που προήρθαν από καθαρισμό του πάρκου Αλκιβιάδη. Στο σημείο αυτό ζητήθηκε η συνδρομή του Δήμου Δωρίδος προκειμένου να μας διαθέσουν μηχάνημα που να απομακρύνει τα μπάζα.Από συζήτηση που έγινε με τον αρμόδιο Αντιδήμαρχο κ. Κ. Μπαλασκώνη, προέκυψε ότι κατ’ αρχήν δεν υπήρχαν άμεσα διαθέσιμα μηχανήματα και κατά δεύτερον δεν ήταν βέβαιο ότι τα συγκεκριμένα θα μπορούσαννα αποφράξουν την παλαιά πρόσβαση. Έτσι συμφωνήθηκε να διανοιχθεί άμεσα μία νέα είσοδος με δαπάνη του Δήμου, επιστρατεύοντας ένα κατάλληλο μηχάνημα του χωριανού μας Γιώργου Ράπτη. Η πρόσβαση τελικά ανοίχθηκε και προκειμένου να  ενοποιηθεί με το υπόλοιπο έργο και να δίνει την εντύπωση μονοπατιού, έγιναν από το συνεργείο διάνοιξης κατάλληλες  παρεμβάσεις με κορμούς δένδρων και πέτρες.  


Αφού ολοκληρώθηκε η διάνοιξη φανερώθηκε ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα. Τα νερά του ρέματος  έχουν αποκαλύψει τμήμα του αγωγού της κεντρικής αποχέτευσης, o οποίος εμφανίζει διαρροές. Παρόλο που η ανταπόκριση του Εκπροσώπου της Κοινότητας κ. Κώστα Αυγερόπουλου ήταν άμεση, επισκευάζοντας μία διαρροή,  διαπιστώθηκε ότι ο αγωγός έχει σπάσει σε πολλά σημεία (πιθανότατα από τις φερτές πέτρες του ρέματος)  και χρειάζεται ολική αντικατάσταση στο τμήμα αυτό. Τόσο ο εμείς όσο και ο Εκπρόσωπος της Κοινότητας ενημερώσαμε τον Δήμο για το πρόβλημα και αναμένουμε τις ενέργειές του.


Για την πλήρη ολοκλήρωση του έργου απομένουν κάποιες τελευταίες λεπτομέρειες όπως π.χ. να αναρτηθούν δύο χάρτες στα κιόσκια της Μεγάλης Βρύσης και της Πλατείας για την ενημέρωση των επισκεπτών, που αναμένεται να ολοκληρωθούν σύντομα.  Επίσης περιμένουμε τους εργάτες του Δήμου για την απομάκρυνση σκουπιδιών που έχουν συλλεχθεί από την κοίτη. Τώρα το φθινόπωρο προγραμματίζουμε επίσης την καύση των ξερόχορτων που δεν μπορούσε να γίνει την περίοδο του καλοκαιριού.

Οι προσπάθειες για το έργο δεν πρέπει να σταματήσουν εδώ. Πρώτα απ’ όλα πολλά σκουπίδια παραμένουν μέσα στο ρέμα και παρά τις συνεχείς οχλήσεις μας προς τον Δήμο δεν κατέστη ακόμη δυνατό να έρθουν οι εργάτες του Δήμου να βοηθήσουν. Πολύ σοβαρό πρόβλημα, που όμως δεν αφορά το μονοπάτι αλλά γενικότερα το χωριό παραμένει το τμήμα του αποχετευτικού αγωγού που πρέπει να αντικατασταθεί. Η κατάσταση εγκυμονεί σοβαρούς υγειονομικούς και περιβαλλοντικούς κινδύνους και χρειάζεται άμεση παρέμβαση.

Σημαντικό θέμα που απασχολεί τώρα το Σύλλογο είναι οι ανάγκες για συντήρηση που θα προκύψουν. Ιδιαίτερα τον πρώτο χρόνο οι φροντίδες θα είναι πολύ αυξημένες, γιατί το μονοπάτι δεν έχει πατηθεί καλά και αναμένονται να φυτρώσουν πολλά αγριόχορτα. Έπειτα δεν έχει δοκιμαστεί η αντοχή των ξύλινων γεφυριών και των σκαλοπατιών που βρίσκονται πλησίον της κοίτης από τα φουσκωμένα νερά του χειμώνα.  Είναι σχεδόν αναμενόμενο ότι θα υπάρξουν κάποιες αστοχίες οι οποίες θα πρέπει να αξιολογηθούν και είτε να επισκευαστούν, είτε να γίνουν τοπικές ενισχύσεις και βελτιώσεις των έργων έχοντας διαπιστώσει ποια είναι τα αδύνατα σημεία του. Τέλος μας απασχολεί και το θέμα των ζώων και ιδιαίτερα των μοσχαριών που έχουν συχνά παρατηρηθεί να κυκλοφορούν ελεύθερα στο χωριό κατά τους χειμερινούς μήνες. Η χρήση του μονοπατιού από τα ζώα είναι βέβαιο ότι μπορεί να προκαλέσει μεγάλες ζημιές στο έργο και σε αυτό είναι απαραίτητη η συνδρομή της Τοπικής Κοινότητας προκειμένου να εξαλειφθούν φαινόμενα «αδέσποτων» ζώων μέσα στο χωριό.  

Το κόστος των εργασιών καλύφθηκε εξολοκλήρου από την χορηγία του Ιδρύματος οικογένειας Μακρυκώστα ύψους 12.000$ USD, ενώ ο Σύλλογος συνέβαλε με τα έξοδα διαμονής και φαγητού του συνεργείου στο Ξενοδοχείο που έφτασαν τα 1600€ περίπου. Ο Δήμος από πλευράς του, διέθεσε το ποσό των 500€ για χωματουργικές εργασίες προκειμένου να ανοίξει η πρόσβαση δίπλα στο Λιβάδι.

Πέρα φυσικά από τον Ντίνο Μακρυκώστα και την οικογένειά του που μέσω του Ιδρύματος χρηματοδότησε το έργο αυτό, πρέπει να ευχαριστήσουμε τον Δήμο Δωρίδας και ιδιαίτερα τον Δήμαρχο Δωρίδας κ. Γιώργο Καπεντζώνη για την αδειοδότηση που έδωσε στο Σύλλογο προκειμένουνα ξεκινήσει τις σχετικές εργασίες. Επίσης τον αντιδήμαρχο κ. Κων/νο Μπαλασκώνη για τις άμεσες ενέργειές του προκειμένου να βρεθεί λύση στο πρόβλημα της πρόσβασης του μονοπατιού από την πλατεία. Επίσης τον Εκπρόσωπο της Κοινότητας κ. Κώστα Αυγερόπουλο για την διαρκή του συνεργασία του στα θέματα καθαριότητας και του αγωγού αποχέτευσης. Ευχαριστίες οφείλουμε να δώσουμε και στον Λουκά Πρατίλα που πραγματοποίησε τις εργασίες με δική του επιστασία και προπάντων με μεράκι και ενδιαφέρον για τοαισθητικό αποτέλεσμα. Επιστέγασμα της πολύς καλής συνεργασίας του που είχε η εταιρία του Λουκά Πρατίλα με τον Σύλλογο ήταν η δωρεάν προσφορά μιας εκδήλωσης, που μας έκανε για τα παιδιά και που πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία στις 15Αυγούστου στην πλατεία και στο πάρκο του Αλκιβιάδη.


Αξίζει να αναφερθεί ότι εκτός του Προέδρου χρειάστηκε τόσο ο Αντιπρόεδρος Δημήτρης Μαυραγάνης και η Ταμίας του ΔΣ Νίκη Σαΐτη να μεταβούν συχνά στο χωριό προκειμένου να επιβλέπουν τις εργασίες. Ο Αυγέρος Αυγερόπουλος και ο Γιώργος Ράπτης παρείχαν χρήσιμες πληροφορίες για την παλαιότερη λειτουργία του μονοπατιού και των μύλων. Ο Γιάννης Αντάσουρας τέλος (σύζυγος Αστέρω Ράπτης) βοήθησε στη μετακίνηση ενός μεγάλου βράχου που διακοσμεί την είσοδο της ενδιάμεσης πρόσβαση της πλατείας.

Γραββάνης Ευάγγελος