Αρχείο Ειδήσεων
Στο περιοδικό ΑΛΕΦ η εκδήλωση του Συλλόγου για τον ραββίνο Μπαρζιλάι
11/01/2017
Στο τεύχος Οκτωβρίου του τριμηνιαίου περιοδικού ΑΛΕΦ της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, δημοσιεύθηκε το παρακάτω κείμενο του Νισσήμ Μπενμαγιώρ που αναφέρεται στην ομιλία του, στις 12-08-2016 στο Κροκύλειο, με θέμα τον ραβίνο (και παππού του) Ηλία Μπαρζιλάι. Το αναδημοσιεύουμε ως έχει και τον ευχαριστούμε για την αποδοχή της πρόσκλησής μας και την προβολή που έκανε στο Σύλλογο και χωριό μας:
ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΣΤΟ ΚΡΟΚΥΛΕΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΡΑΒΒΙΝΟ ΗΛΙΑ ΜΠΑΡΖΙΛΑΪ
Στις 12 Αυγούστου 2016 έγινε στο Κροκύλειο, στα πλαίσια των εγκαινίων της έκθεσης βιβλίου – τύπου της Δωρίδας που παρουσιάστηκε στην αίθουσα εκδηλώσεων του Σχολείου του Κροκυλείου, εκδήλωση κατά την οποία είχα την τιμή να παρουσιάσω τα γεγονότα του διωγμού των Εβραίων κατά τη διάρκεια της Κατοχής, της διάσωσης των Εβραίων της Αθήνας από τον Ραββίνο Ηλία Μπαρζιλάϊ ως και το έργο του από το 1936 μέχρι το 1963. Το Κροκύλειο είναι ένα ορεινό χωριό της Φωκίδας και γενέτειρα του στρατηγού Μακρυγιάννη. Χτισμένο αμφιθεατρικά σε υψόμετρο 850μ., είναι χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός. Πέτρινες βρύσες, πλακόστρωτα μονοπάτια, τρεχούμενα νερά, πανύψηλες λεύκες και μία μεγάλη αμφιθεατρική πλατεία μαζί με την πατροπαράδοτη φιλοξενία είναι λίγα μόνο από αυτά που μπορεί ο επισκέπτης να απολαύσει σε έναν άγνωστο για την τουριστική βιομηχανία προορισμό. Ο Σύλλογος του χωριού λειτουργεί ορειβατικό καταφύγιο και Λαογραφικό Μουσείο που στεγάζεται στο Δημοτικό Σχολείο ως και ιστοσελίδα με πολλές πληροφορίες στη διεύθυνση: http://www.krokilio.gr/el/normal/home.Κάθε 2 χρόνια διοργανώνεται ένα μεγάλο φεστιβάλ τα «Μακρυγιάννεια». Η εκδήλωση είχε προαναγγελθεί από το τριμηνιαίο φύλλο 143 Απριλίου – Μαϊου – Ιουνίου 2016 της έντυπης έκδοσης του Συλλόγου Κροκυλιωτών «Ο ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ». Σημειωτέον ότι στο φύλλο 141 της έκδοσης αναδημοσιεύτηκε με τίτλο «Το Κροκύλειο κρύβει από τους Γερμανούς τον Αρχιραββίνο Αθηνών» απόσπασμα από την έκθεση του συνταγματάρχη ε.α. Δημ. Δημητρίου (αντάρτικο όνομα Νικηφόρος) «Η συμμετοχή των Εβραίων στην Εθνική Αντίσταση» σχετικά με τη φυγάδευση στο Κροκύλειο του Ηλία Μπαρζιλάϊ το χειμώνα 1943-44. που είχε δημοσιευτεί στο τεύχος 104 (Ιανουάριος – Φεβρουάριος 1989) του Περιοδικού ΧΡΟΝΙΚΑ του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος. Το σχετικό άρθρο έχει αναρτηθεί και στην ιστοσελίδα του συλλόγου: http://www.krokilio.gr/el/static/I-figadefsi-tou-ravinou-Athinon-sto-Krokilio.Στο επόμενο φύλλο 142 της έκδοσης του Συλλόγου, δημοσιεύτηκαν συμπληρωματικές πληροφορίες σχετικά με τη διαμονή του Ηλία Μπαρζιλάϊ στο Κροκύλειο.Την εκδήλωση προλόγισε ο Πρόεδρος του Συλλόγου Κροκυλιωτών «Ο ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ» κ. Ευάγγελος Γραββάνης o οποίος αναφέρθηκε στο γεγονός της παραμονής του Ραββίνου Ηλία Μπαρζιλάϊ στο Κροκύλειο όπως εξιστορείται από τον Δημ. Δημητρίου αναφέροντας ότι το σπίτι στο οποίο φιλοξενήθηκε, είναι το σπίτι της « Καστανούς» στην πλατεία του χωριού που σώζεται σε καλή κατάσταση μέχρι και σήμερα.Στην ομιλία μου αναφέρθηκα στην από αρχαιοτάτων χρόνων Εβραϊκή παρουσία στην Ελλάδα, την εξέλιξη των εβραϊκών κοινοτήτων της χώρας και το γεγονός ότι προπολεμικά λειτουργούσαν εβραϊκές Κοινότητες σε 28 πόλεις ανά την Ελλάδα, (Διδυμότειχο, Νέα Ορεστιάδα - Σουφλί, Αλεξανδρούπολη, Κομοτηνή, Ξάνθη, Καβάλα, Δράμα, Σέρρες, Θεσσαλονίκη, Βέροια, Καστοριά, Φλώρινα, Τρίκαλα, Λάρισα, Βόλο, Χαλκίδα, Αθήνα, Πάτρα, Αγρίνιο, Ιωάννινα, Πρέβεζα, Άρτα, Κέρκυρα, Ζάκυνθο, Χανιά, Ρόδο και Κω), με συνολικό αριθμό εβραϊκού πληθυσμού 77.377 ψυχές.Τονίστηκε η συμμετοχή των Εβραίων στον πόλεμο του 1940 καθώς όταν οι Ιταλοί και οι Γερμανοί επιτέθηκαν κατά της Ελλάδος, 12.898 Εβραίοι πολέμησαν στις τάξεις του Ελληνικού Στρατού από τους οποίους οι 343 έφεραν το βαθμό του αξιωματικού ή του υπαξιωματικού. Στη συνέχεια παρουσιάστηκε η διαδρομή του Ηλία Μπαρζιλάϊ μέχρι την ανάληψη των καθηκόντων του ως Ραββίνου Αθηνών και το έργο του στην Κοινότητα της Αθήνας μέχρι το Σεπτέμβριο του 1941 οπότε ως Αρχιραββίνος, ανέλαβε Πρόεδρος της Κοινότητας.«Στις 14 Ιουλίου 1942 όταν ομάδα ακροδεξιών της εθνικοσοσιαλιστικής οργάνωσης Ε.Σ.Π.Ο. εισέβαλε στα γραφεία της Κοινότητας καταστρέφοντας ή αρπάζοντας αντικείμενα αξίας, αφού αποφεύχθηκε ο τελικός σκοπός της που ήταν ο εμπρησμός του κτιρίου χάρις στην έγκαιρη παρέμβαση του Ηλία Μπαρζιλάϊ που είχε εν τω μεταξύ ειδοποιήσει τους Ιταλούς, κατάφερε να αποσπάσει από τη Γερμανική Αστυνομία μία βεβαίωση ότι ομάδα διαρρηκτών – έτσι τη χαρακτηρίστηκε – είχε αρπάξει το Αρχείο της Κοινότητας, καθώς και όλα τα βιβλιάρια και σημειωματάρια.Μετά τον αφανισμό της Κοινότητας της Θεσσαλονίκης τον Αύγουστο 1943 ο Βισλιτσένυ, βοηθός του διαβόητου Άϊχμαν, κατέβηκε στην Αθήνα για να εξοντώσει και εδώ τους Εβραίους πλαισιωμένος με τριακόσια (300) ακόμη μέλη της Επιτροπής Ρόζενμπεργκ. Την Τρίτη 21 Σεπτεμβρίου 1943 ο Ηλίας Μπαρζιλάϊ καλείται να παρουσιαστεί στη Γκεστάπο, στο κτίριο της οδού Λουκιανού 14. Ο Ραββίνος, αφού καίει το έγγραφο με το οποίο οι Γερμανοί τον έχουν χρήσει εν τω μεταξύ Πρόεδρο της Κοινότητας, ως σημάδι ντροπής και εξευτελισμού, αλλά και για να τονίσει το ρόλο του ως θρησκευτικού ταγού και μόνον, ενημερώνει σχετικά τον προκαθήμενο της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας Δαμασκηνό καθώς και τα ηγετικά στελέχη της Κοινότητας. Τα μέλη της Κοινότητας ειδοποιούνται να είναι σε επιφυλακή.Φθάνοντας στη Γκεστάπο, ο Ραββίνος βρίσκεται περικυκλωμένος από πέντε Γκεσταπίτες που τον οδηγούν στο διαβόητο Βισλιτσένυ. Ο Ραββίνος αποκρύπτει το γεγονός ότι γνώριζε άριστα γερμανικά και αφήνει η συζήτηση να διεξαχθεί μέσω διερμηνέα. Ούτε λίγο, ούτε πολύ, οι Γερμανοί ζητούν:- Τα ονόματα, διευθύνσεις και επαγγέλματα, όλων των μελών της Αθηναϊκής Εβραϊκής Κοινότητας.
- Τα ονόματα όλων των παρεπιδημούντων Εβραίων ξένης εθνικότητας.
- Τα ονόματα των Εβραίων με Ιταλική υπηκοότητα.
- Τα ονόματα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης που έχουν καταφύγει στην Αθήνα.
- Τα ονόματα όσων έχουν αναμιχθεί στη φυγάδευση Εβραίων προς την Παλαιστίνη.
Στη διεξαγωγή της συζήτησης, ο Ραββίνος Μπαρζιλάϊ αντιλαμβάνεται τον ύποπτο ρόλο του διερμηνέα στη μετάφραση των λεγομένων του. Τολμάει να παρέμβει, ζητώντας εξηγήσεις, όταν ο Βισλιτσένυ εξοργισμένος από το γεγονός ότι ο Ραββίνος έχει αποκρύψει ότι γνωρίζει τα γερμανικά, του δίνει ένα ηχηρό χαστούκι, με αποτέλεσμα να πεταχτούν τα γυαλιά από τα μάτια του και του δίνει προθεσμία 24 ωρών για να προσκομίσει τους καταλόγους.Ο Ραββίνος φεύγει βαρύς από τη Γκεστάπο, αναλογιζόμενος τη σοβαρότητα της κατάστασης και τι θα μπορέσει να πράξει στο διάστημα των 24 ωρών. Το πρώτο βήμα είναι να κάψει όλα τα βιβλιάρια των νέων μελών που είχαν έρθει στην Κοινότητα, το δεύτερο να ειδοποιήσει όσο γίνεται μεγαλύτερο αριθμό Εβραίων να παρευρεθούν στη Συναγωγή, όπου και τους παροτρύνει να εγκαταλείψουν αμέσως τα σπίτια τους και να διασκορπισθούν προς πάσα κατεύθυνση. Εν τω μεταξύ, οι εκκλήσεις που γίνονται στις Ελληνικές Αρχές πέφτουν στο κενό, με αποκορύφωμα μια απέλπιδα συνάντηση με τον Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Ράλλη, ο οποίος μάλιστα δίνει τη δική του ερμηνεία σχετικά με τη σύλληψη και απέλαση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, τους οποίους κατηγορεί ως ενόχους ανατρεπτικών δραστηριοτήτων, ενώ αντίθετα οι παλαιοελλαδίτες υπήρξαν ανέκαθεν χρηστοί και νομιμόφρονες πολίτες. Μια καλή δικαιολογία για την αποφυγή ανάληψης οιουδήποτε μεσολαβητικού ρόλου, στο θέμα των Εβραίων της Αθήνας.Την επομένη, παρουσιάζεται ο Ραββίνος στον Βισλιτσένυ με άδεια τα χέρια. Επιδεικνύοντας το πολύτιμο έγγραφο της ειδικής Γερμανικής Αστυνομίας του 1941 το οποίο αποτελεί γραπτή απόδειξη περί κλοπής των Αρχείων, ζητάει και παίρνει νέα διορία, 48 ωρών αυτή τη φορά, κατ’ ουσίαν για να κερδίσει πολύτιμο χρόνο και να κάνει τις απαιτούμενες επαφές. Έρχεται σε επικοινωνία με την ηγεσία του ΕΑΜ της Αθήνας μέσω του δικηγόρου Ηλία Κεφαλίδη και διαπραγματεύεται ένα σχέδιο διαφυγής των Εβραίων στην ελεύθερη Ελλάδα. Στη συνάντηση συντάσσεται γραπτή συμφωνία, όπου αυτοί αναλαμβάνουν να συνδράμουν τους Εβραίους στη διαφυγή τους στα βουνά, να τους παρέχουν τροφή και καταφύγιο κα να δεχθούν στις γραμμές τους όσους επιθυμούν να πολεμήσουν μαζί τους. Έναντι των παρεχόμενων υπηρεσιών, ο Ραββίνος δεσμεύεται να τους μεταβιβάσει τα χρήματα που είχε η Κοινότητα στις τράπεζες, όπως και να τους αποδώσει μετά τη διάσωση πιστοποιητικό για τη δράση τους υπέρ των Εβραίων, που θα τους χρησίμευε για τις επαφές τους με εβραϊκές οργανώσεις στην Τουρκία και την Αμερική. Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός του προτείνει να ταξιδέψει μόνος του με υποβρύχιο για την Αίγυπτο, υποσχόμενος να βρει κατάλληλο κατάλυμα στην Αθήνα για τη σύζυγο και την κόρη του. Εκείνος αρνείται μη θέλοντας να εγκαταλείψει την οικογένειά του για να σωθεί ο ίδιος και παίρνει την απόφαση να αποδεχθεί την πρόταση του Ε.Α.Μ. να φυγαδευτεί άμεσα όλη η οικογένεια στα βουνά. Εφοδιασμένη με πλαστές ταυτότητες, ο Ηλίας Μπαρζιλάϊ, πλέον Βασίλης Μαριόλης, διαφεύγει με την οικογένειά του από την Αθήνα στις 25 Σεπτεμβρίου 1943 στην Ξηρονομή της Βοιωτίας αλλά παραμένει ανήσυχος για την τύχη των Εβραίων της Αθήνας. Είναι αποφασισμένος να επιστρέψει στην Αθήνα για να διαπιστώσει τι έχει συμβεί. Ο κίνδυνος είναι τεράστιος, αφού ο Βισλιτσένυ που έχει μανιάσει από την ταπείνωση που έχει υποστεί, έχει εξαπολύσει άγριο ανθρωποκυνηγητό, για τη σύλληψη και παραδειγματική τιμωρία του Ραββίνου. Στη θέση του προσφέρεται να ταξιδέψει η μητέρα μου Αλίκη, προκειμένου να συναντήσει έμπιστους ανθρώπους και να πάρει έγκυρες πληροφορίες. Φθάνει στην Αθήνα, συνοδευόμενη από μία στενή της φίλη, ο πατέρας της οποίας είναι ο ιδιοκτήτης του Ξενοδοχείου ΑΤΛΑΣ, της οδού Πειραιώς. Βρίσκουν το Ξενοδοχείο κατειλημμένο από τα S.S. Η Αλίκη θα διανυκτερεύσει σε ένα δωματιάκι, κυριολεκτικά στο στόμα του λύκου. Την επομένη, ευτυχώς, η φρουρά των S.S. θα φύγει για το Μέτωπο. Από την Αθήνα τα νέα που πληροφορείται στη συνάντηση με τον Ιωσήφ Λόβιγγερ είναι ζοφερά. Η φτώχεια και η απόγνωση έχουν οδηγήσει 1.200 περίπου Εβραίους της Αθήνας να καταγραφούν στα μητρώα των Γερμανών οι οποίοι φυσικά συνελήφθησαν. Μετά την επιστροφή της μητέρας μου στο κρησφύγετό τους στην Ξηρονομή, μετά από πέντε ημέρες, οι οδηγίες είναι πλέον η οικογένεια να μετακινείται συνεχώς, για να μην εντοπιστεί από τους Γερμανούς. Από το Λιδωρίκι, η μητέρα μου που είχε προσβληθεί από τύφο, καταπονημένη μεταφέρεται επάνω σε ένα μουλάρι μέχρι το Κροκύλειο τρεφόμενη με λίγο γάλα. Η γιαγιά μου μάζευε σε ένα παγούρι χιόνι για να της βάζει στην κοιλιά.Η ιστορία της διαμονής του παππού μου και της οικογένειάς του στο χωριό σας είναι γνωστή, χάρη στις δημοσιεύσεις άρθρων στην εφημερίδα σας. Εγώ το μόνο που μπορώ να πώ, είναι να μεταφέρω τα αισθήματα ευγνωμοσύνης για την ηρεμία μετά την καταδίωξη, ασφάλειας μετά τον φόβο του κυνηγημένου. Ένα μεγάλο ευχαριστώ προς όλους και όλες που συνέβαλλαν στη διάσωσή τους.Θα ήθελα εδώ να τονίσω την ανάμνηση της κυρίας Σαϊτη που διατηρούσε η μητέρα μου η οποία έκανε ότι ήταν δυνατόν προκειμένου να απαλύνει τους πόνους της και να ξεπεράσει την ασθένεια του τύφου, πολύ επικίνδυνη εκείνη την εποχή. Από το Κροκύλειο έφυγαν την άνοιξη του 1944 αναγκαστικά για το Καρπενήσι όπου έμειναν μέχρι το τέλος του πολέμου και από εκεί επέστρεψαν στην Αθήνα. Η σθεναρή στάση του Ραββίνου Μπαρζιλάϊ απέναντι στο Βισλιτσένυ και η φυγή του στο βουνό, είχαν ως αποτέλεσμα να σωθεί ένα σημαντικό μέρος του Εβραϊκού πληθυσμού της Αθήνας, 3.000 άτομα περίπου και άλλα 7.000 άτομα που είχαν έρθει από τη Θεσσαλονίκη, ως το τέλος του πολέμου, τον Οκτώβριο 1944. Με το σχέδιο που με κίνδυνο της ζωής του και της οικογένειάς του έφερε σε πέρας, οι απώλειες της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Αθήνας περιορίστηκαν σε 1000 άτομα, δηλαδή το 10%, ενώ οι απώλειες της Θεσσαλονίκης έφθασαν το 91%. Συνολικά, το 81% (περίπου 60.000) του συνόλου του προ πολέμου εβραϊκού πληθυσμού στην Ελλάδα έχασε τη ζωή του. Στη βουλγαρική ζώνη, το ποσοστό θανάτου ξεπέρασε το 90%. Κατά την Κατοχή, οι Ισραηλιτικές Κοινότητες της Ελλάδας αποδεκατίστηκαν, καθώς η πλειοψηφία των μελών τους δολοφονήθηκε στα στρατόπεδα θανάτου. Οι απώλειες έφτασαν το 87% του προπολεμικού εβραϊκού πληθυσμού της Ελλάδος, από τα υψηλότερα ποσοστά της Ευρώπης».Στη συνέχεια της παρουσίασης έγινε αναφορά σε έρευνα σχετικά με την καταγραφή της πράξης αυτής στην παγκόσμια βιβλιογραφία όπου διαπιστώθηκε ότι η πράξη αυτή του Ραββίνου Μπαρζιλάϊ έχει καταγραφεί ως ένα ιστορικής σημασίας σημαντικό γεγονός μέχρι σήμερα, σε 57 βιβλία και 12 ιστοτόπους στο Διαδίκτυο.Ιδιαίτερη εντύπωση μου έκανε η προσήλωση με την οποία οι παριστάμενοι παρακολούθησαν την παρουσίαση και θα ήθελα να τους ευχαριστήσω ακόμη μία φορά.
Νισσήμ Μπενμαγιώρ